א ווירטועל ליד

painted by Itella Mastbaum


איך לעב זיך אויס
גאַנץ וואויל
ווירטועל
און ווער ווייסט
ווי לאַנג דאָרט
פאַרבלייבן כ'וועל

ערגעצוואו אין שויס
פונעם עלעקטראָנישן אין־סוף
בלאָנקעט מיינס אַ וואָרט
ווי אַן אַדעראויף

און אין קאָן איך שטעל
גאַנץ ווירטועל
דעם גראַמען געשטעל
וואָס ניגונט און קוועלט

ווילט איר – גיט אַ קוק
ווילט איר – שענקט אַ בליק
ווילט איר ניט, אויך גוט
ס'איז ווירטועל
מיין גליק

לעב איך זיך גאַנץ וואויל
און כ'ווייס אויף געוויס
מיך לייענען דאָרט הויך
די וועמען איך בין זיס

כל־זמן איך בלייב ניט שטום
ניט ווערן וועט אַ תל
מיין פרישער שורה־גרוס
וואָס כ'שיק זיי
ווירטועל

Escher STILL LIFE WITH MIRROR

עשער'ס שפיגל

VERTER IN SHPIGL ווערטער אין שפּיגל

ווערטער אין שפּיגל
אַ דויער אַ שטילער
אַ שטילקייט וואָס גרייכט
צו די הערצער אין הימל

אַ שווייגן וואָס שטייגט
און וויקלט זיך איבער
דעם טיפסטן געוויין
ביים פאַרפרוירענעם טיגל

ווערטער אין שפּיגל
סיי שטילע סיי דרייסטע
ווילסטו זיי האָרכן
טאָ קום, מהיכא־תיתי

וועסטו דערהערן
די יידישע ווערטער
אויך גאָר פונדערווייטנס
אַלץ נענטער און נענטער

ווערטער אין שפּיגל
אין האַרץ פון גאָט'ס הימל

Chagall, mitn kop arop!

מאַרק שאַגאַל
!מיטן קאָפּ אַראָפּ

der ritem nebakh

דער ריטעם

דער ריטעם האָט געזאָלט היינט קומען
האָב איך געוואַרט, געוואַרט, געוואַרט
געציילט די לאַנגע רגעס שטומע
אַ בינטל וויילעס פון אַ גרענעצלאָזער אומה
פאַרשפּאַרט אין ענגן ציפערבלאַט

דער ריטעם האָט געזאָלט היינט קומען
האָב איך גערופן און געגאַרט זיין טאַקט
זאָל שוין אַ הערש־טאָן פריי פון שטילן אומער
איבער מיין וואַרטעניש, אי שטרענג אי צאַרט
ביז כ'האָב שוין סוף־כל־סוף אַליין באַנומען
אין זייגערס ענגן האַרץ בלייבט ער פאַרשטאַרט

דער ריטעם האָט געזאָלט היינט קומען
!וואו איז ער, וואו? איך מאָן און רוף און וואַג
,ביז ס'ווערט שוין קלאָר: היינט וועט ער שוין ניט קומען
טיק־טאַק, טיק־טאַק, טיק־טאַק

INDIANER GOLD

אינדיאַנער גאָלד

אויף די גאַסן פון אינדיאַנע
וואַלגערט זיך איצט גאָלד –
ס'איז אַן אָסיען דאָ אַזאַ מין
און דו האָסט עס האָלט.

לאָמיר באַלד אַרויס צוזאַמען
ביידע, איך און דו –
זיך אַ גיי טאָן, זיך אַ דריי טאָן
גליקלעך, טפו־טפו־טפו...

אויף די שליאַכן, אויף די גאַסן
שפּאַנען אויפן גאָלד –
איבער פרישן האַרבסט דעם נאַסן
איידער ס'ווערט שוין קאָלט.

אויף די גאַסן פון אינדיאַנע
ווערט שוין קילבלעך באַלד,
נאָר באַגילדעט שטייט אַזאַ מין
גליקלעכער דער וואַלד

און מיר גייען שוין צוזאַמען
ניט דאָס ערשטע מאָל,
ווידער בענטשן אונדז די שטאַמען
אַלע מיט אַ מאָל!

אויפן וועג עס וואַרט מסתמא
שוין דער בייזער ווינט,
נאָר דאָס איבער־גאָלד־איצט שפּאַנען
יונג און בונט זיך גרינט.

אויף די גאַסן פון אינדיאַנע
וואַלגערט זיך איצט גאָלד –
ס'איז אַן אָסיען דאָ אַזאַ מין
און איך האָב עס האָלט

א גאס אין לעמבערג

A street in Lwow-Lviv-Lemberg
PHOTO: Pawel Figurski, 2004

LOMIR

לאָמיר

,לאָמיר זשע לויבן
!לאָמיר, לאָמיר
,די פּראָסט­­ און פּשוטע
די פּשוטסטע זאַכעלעך
אָן וועלכע מע קאָן זיך ניט זיין משער
,דעם גלי פון דער אַלטער וועלט אין דער נייער
.דעם זײדנס וויינעניו אָן דעם קינדס לאַכעלעך

,לאָמיר זשע טאַקע
– !לאָמיר, לאָמיר
לויבן אין וועלט אַריין
דער וועלט'ס אַ טיאָכקעלע
וואָס אָן איר קאָן מען ניט זיין מבער
דעם פינצטערן קלעם אויס דעם גאַנג דעם געטרייען
.וואָס רייסט זיך אַרויס אויף דער פריי אַ צעפלאָכטענער

,לאָמיר זשע, אַלע
!לאָמיר, לאָמיר
,אַליין צי אינאיינעם
– באַזונדער, צוזאַמען
,לויבן און ליבן און גלייבן די גראַמען
די קלאָרע און פּשוטע, די הייס צעפּאַלאָשעטע
..!זיי זאָלן, חלילה, די לויב ניט פאַרזאַמען

,לאָמיר זשע
!לאָמיר
...לאָמיר

Chagall's authograph

א בריוול פון מארק שאגאל

א בריוועלע

אַ בריוועלע

;איך שרייב אַ בריוועלע אַז קיינער זאָל ניט זען
,דאָס דאָזיק בריוועלע וועט קיינער ניט באַקומען
,איך שרייב עס, טייערע, פאַר די וואָס זענען דאָ געווען
.פאַר די, וואָס וועלן שוין אַהערצו מער ניט קומען

,דאָס דאָזיק בריוועלע איז ווי אַ שאָס פון טרוקן אויג
,אן אויג וואָס אויפגעפּראַלט איז כלומרשט לער־און־ליידיק
נאָר אינדעראמתן, ס'קוקט אין די הויכן אויס די טויב
...וואָס זאָל אַ בענטש טאָן יענע ווייסע וועלט וואָס אייביקט

,איך שרייב אַ בריוועלע מיט ניגון, ניט מיט טינט
,מיט קלאַנגען וואָס ווי מאָנעלעך כ'טו קלייבן
ווי ס'קלייבט אַ מאַמע קרישקעס נחת פון איר קינד
...ווען צייט־און־גורל לויערן איר נחת באַלד צערייבן

;איך שרייב אַ בריוועלע אַז קיינער זאָל ניט זען
,דאָס דאָזיק בריוועלע וועט מעגלעך קיינער ניט באַקומען
,איך שרייב עס, טייערע, פאַר די וואָס זענען דאָ געווען
.און וואַרט אויף זייער שמייכל הימלישן און שטומען

די יידישע גאס אין בערשאד

The Old Jewish Street in Bershad

PHOTO: Pawel Figurski, 2002

איך האב געזען מיין מענטשלעך לשון

מיין מענטשלעך לשון

,איך האָב געזען ווי מײן לשון שטאַרבט
– נאָר ווי לעבעדיק עס פיבערט די כלומרשטע גסיסה
אָן אַ ברעקל סימן פון פאַרדאַרב
די אויסגעבענקטע קלאַנגען
!ווי כביכולדיק זיי פליסן

– און דאַן
האָב איך דערשפּירט ווי מײן לשון לעבט
:אין דער סוואַרבע־שיין, אין איר כלומרשטער תפיסה
דער ניגון דיך באַגריסנדיק ריזלט און שוועבט
.און מיטן ווערטער־שטראָם ווערט ער מיטגעריסן

– תהו־ובהו, ס'קאָצל קומט און פּיטשע־פּאָי
– !סאַראַן אויגעטאָקטער חיות
!שיין און ריין און ... מוטער־נאַקעט
– "!צווישן "ויהי" און "טאַטע זיסער, אוי
...ברויזט מײן מענטשלעך לשון
צו דער דממה דקה