kh'ob gemeynt shoyn...

כ'האָב געמיינט שוין מיט דיר
אינאיינעם צו שטאַרבן
נאָר וואָס זאָל מען טאָן
אַז דו האַלטסט אין איין
לעבן און לעבן, און לעבן, און לעבן
וואו מע זאָל נאָר ניט שטעלן דעם טראָט
דערפילט מען דערנעבן
אַז דו קלאַמערסט זיך פאָרט
מיט עקשנות
אין דער וועלט'ס דלד אמות

און דערצו אומעטום דאָ
דיין אָטעם זיך אַטאָמט

און אין אַלע עק וועלטן
ביסט ווייטער און ווידער
מיט די אַלע פיר ווינטן
געקניפּט און געבונדן
און מיט אַלע יבשות און ימען
פאַרקנסט און פאַרברידערט
אין טומל
אין שטילשטאנד
אין טרוים

כ'וואָלט שוין גערן געשטאָרבן

צוזאַמען מיט דיר
אָט אזוי
נאָר דו וואָגלסט און וויגלסט אַלץ
ווייטער און ווייטער, און ווייטער, און ווייטער
צייט און רוים
טאַט און רויך
וואָרט און שימל
אָט בענטשסטו
אָט שעלטסטו
אָט מאַכסטו זיך גאָר כלא־ידע
ס'צעהעלט זיך דער הימל
ס'טוט אַ ציטער די ערד

כ'האָב געמיינט אַז כ'וועל שטאַרבן מיט דיר

נאָר וואָדען

מיט התמדה עס בייט זיך די מאָדע
פון גאַלאָשן מיט בערד
אויף פּעך־שוואַרצע קאַווע מיט נערוון
ביזקל לופטיקע בלומען מיט בלוטיקער שווערד
און מיין האַרץ אָפגעטיילטס אין אַ טעפל אן ערדנס

אוי ווי ס'בענקט אַ צעשפּאָלטנס

נאָך דיין וואָרט, נאָך דיין וואָר, נאך דיין וועג, נאך דיין וואָג

נאָך אַלע אַלמענטשלעכע וואָלטנס

XEPI TENKSGIVING!

קינסטלער: וואַלערי קאָרענבליט (סאָנין), מאָסקווע 1967

Painted by Valery Korenblit, Moscow 1967

מאָניש אין אינדיאַנע

,אַ ריינער קלאַנג, אַ רעכטער טאָן
– איידל־דידל־דאַם
ס'קומט אַ ייד קיין בלומיגטאָן
ער קומט, ווייזט אויס, ניט סתם

געפינט ער דאָרט פאַר זיך אַוואו
זיין האַרבעריק, זיין בינטעלע
און נאָכן "אינדיאַנסקאָמו" י
.שטעלט ער שוין: אַ פּ י נ ט ע ל ע

,און זינט דעמאָלט: חיי וקיי
!איידל־דידל־דודל־דיי
שלינגען שלינגט מען צו דער זעט
זינגען זינגט מען ביז צו שפּעט

און דער מינדסטער טינט־און־פעדער
,גרייט שוין מער ניט זיין זיין יעגער
,אַמער זיין פּאַניבראַט
!אַמער זיין פּאַניבראַט

ר'איז אויף קעסט ביי זיך געוואָרן
סיי צו לייט און סיי צו שררה
איידל־דידל־דראַסק
!אַקוראַט צום טראַסק

אַלע "חיות" אויף צו להכעיס
זיי אַ פליאַסק, אים קוש אין קנאָכעס
זיי אַ בריק און אים אַ צערטל
:און עס רעדלט זיך דאָס ווערטל

!איידל־דידל־דודל־דאַנק
,סאַראַ היימיש רעכטער קלאַנג
,סאַראַ מענשלעך ריינער טאָן
!יידעש–בלומיגטאָן–זשאַרגאָן

a lid iz nit stam azoy...

א ליד פון שיקע דריז מיט זיין אייגענעם ניגון

* * *
אַ ליד איז ניט סתם אַזוי
– נאָר טאַקע פון טיפן האַרצן
אַ שטראָם, אַ קוועלכל, אַ פליסעניש
אין ברייטקייטן און אין טיפעניש
פון אייביקער פאַרגעסעניש

אַ ליד איז ניט סתם אַזוי
:נאָר טאַקע בפירוש אָט־אַזוי־אָ
– פון אַ ברייט צעעפנטן ברוסטקאַסטן
אַ כאָרכל, אַ שאָרך, אַ סקריפּ פון זעגלען
אָנגעצויגענע אויף העכסטע מאַסטן
וואָס פלאַטערן מיט נאָגעניש

אַ ליד איז ניט סתם אַזוי
נאָר טאָמער פאַרקערט, צומאָל גאָר
– טאַקע בפועל ממש: סתם אַזוי
פון אַ פאַרקלעמט מויל
אָן שום הסכמות, צי דערלויבעניש
– דעם אַלמעכטיקן בורא עול
אַ פאַרשפּעטיקטע לויבעניש

ס'וועט ניט העלפן לאכן

,וויינען וועט ניט העלפן
...ס'וועט ניט העלפן לאַכן
איז מיט וואָס, מיט וואָס, מיט וואָס
?זאָל מען פאַרטרייבן דעם פאַרדראָס
,מיט אַריינטון זיך אין זאַכן –
.אַריינטון זיך אין זאַכן

,שרייען וועט ניט טויגן
...ס'וועט ניט טויגן שווייגן
איז מיט וואָס, מיט וואָס, מיט וואָס
?זאָל מען זיך האַלטן ביי דער מאָס
,מיט קלעטערן און שטייגן –
.קלעטערן און שטייגן

,קריכן וועט ניט סטייען
...ס'וועט ניט סטייען לויפן
איז מיט וואָס, מיט וואָס, מיט וואָס
?זאָל מען באַווייזן עפּעס וואָס
,מיט ספקות און מיט גלויבן–
.מיט ספקות און מיט גלויבן

CHAGALL, The Poet with The Birds, 1911

דער דיכטער כלומרשט רוט, מיט אים צוזאַמען
.רוען אויפן גראָז זיינע בעסטע גראַמען

פייגל וואכן הויך אויף די צווייגן גרינע
.זייער צוויטשעריי העלט זינט פרי־באַגינען

,און דער קינסטלער גאָר, ער איז אַ לץ אַ גרויסער
מאַכט באַלד מיט דעם צוויטשער־צוויט שוין די דריטע כוסה

,בעת דער דיכטער זיינער, האַלב פּויעריש האַלב שקאָציש
.ווי בגילופין ליגט און שטראַלט יאַקאָס האָצע־פּלאָציש

!זאָל ער, זאָל ער שטראַלן דאָרט אויף דער גרינער לאָנקע
הלוואי וואָלט מען געקאָנט צו אים דאָרט אַריינבלאָנקען

אויפן פרישן גראָז און פּראָסטלעך זיך אָטכייען
!אַ צי טאָן מיט דער נאָז: ס'אַַ לעבן – אַ מחייה

,נאָר דער קלוגער לץ, פון רוים־און־ראַמען היטער
.פאַרהיט דעם דיכטערס רו פון זייטיקע געמיטער

VINTERTSAYT

וְאַחֲרֵי כִּכְלּוֹת הַכּל

ואחרי כּכלות הכּל

די צווייגן שאָקלען זיך לכבוד חנוכה
איעדער בוים – ווי אַ באזונדערע מנורה
גיב גאָט מע זאָל דערלעבן צו דער נאַכט דער מה־נשתניקער
ווען ס'ווערט די גאַנצע וועלט אויפסניי געבוירן

,און טאָמער ניט – איז ניט
די וועלט וועט ווייטער שאָקלען זיך
מיט ספקות ווילדע טאָן זיך ווייטער וואַקלען
און תמימותדיק זיך קלאַמערן אין בליקן פיל מילאָניקע
וואָס פינקלען צווישן פרעכן סטייטש און פרומלעכן שהכל

די צווייגן שאָקלען זיך לכבוד חנוכה
...איעדער בוים באַגריסט דיך שטאָלץ, אנטבלויזט־און־נאַקעט
גיב גאָט מע זאָל דערלעבן יענע נאַכט פונוואַניקער
.די גאַנצע וועלט באַנייט איר אייביקן סך־הכל

,די גרויסע ווילדע וועלט
גיב גאָט זי זאָל זיך ווייטער שפּיגלען דאָ
אין אמתן און סודות טויזנט־טעמיקע
– !אויך דעמלט װען ס'פאַרגייט אויף אייביק, – מיטאַמאָל
...דיין ביין־און־שטיין, דיין גאַנצער האַקל־פּאַקל

די צווייגן שאָקלען זיך לכבוד חנוכה
– אַיעדער בוים איז אַ באַזונדערע מנורה
גיב גאָט מע זאָל דערלעבן צו דער נאַכט דער מה־נשתניקער
ווען ס'ווערט זײַן גאַנצע וועלט אויפסניי געבוירן

ווינטער 2003, בלומינגטאָן