שוין מער ווי מיט דריי יאר צוריק -- היינטצייטיקע יידישע פּאָעטן 2010

יידישע קינדערלעך

קינדערלעך טייערע,

אָט דאָס איז אַ ליד

אינגאַנצן פאַר אייך,

ס'איז אַרויס פון די פייערן,

אַז איר זאָלט געדענקען

ערגעץ דאָרט ווייט,

ווי אין־לשער גאָר,

ווי שטאַרק

נאָך אייך בענקען:

דער וואַלד און דאָס פעלד,

די שפּייכלערס מיט שייערן,

די ביימער,

די פייגל,

די הויפישע הינטלעך  –

נאָך אייך און נאָך אייערע

אויגן און הענטלעך,

נאָך אייער געפּילדער,

אויפן לשון דעם מאַמישן

מיט טרוימעלעך אייערע

נאָך רחבותן וועלטישע,

נאָך בלויקייטן ימישע

פול ווילדקייטן מילדע  –

מילדער ווי ווילדער...

טייערע, האַרציקע,

יידישע קינדער.

אַלמעכטיקער טאָג

?אַלמעכטיקער טאָג, וואָס איילסטו זיך אַזוי

?דו ווייסט דען ניט, אַז כ'קאָן אָן דיר ניט זיין

,ס'הייסט, אינדעראמתן, אַביסל אפשר כ'קאָן

נאָר ווען דער עיקרדיקסטער עיקר שפּאַרט גוט אָן

דאַן בין איך מער ניט זיכער צי כ'וועל שוין ניט פאַלן

נאָך איידער ס'גרייכן צו אונדז ווידער דיינע שטראַלן

.און ס'דאַכט, אַז אַלץ געשטעלט ווערט דאַן אין קאָן

,דו מוזסט טאַקע אַוועק כסדר ערב יעדער נאַכט

,ווען צוטרוי צו דיין ליכט ווערט אָפּגעשוואַכט

?ווען ציטער קאָסמישער ווערט הילכיקער און שטאַרקער

,ניט אייל זיך, טו באַשיינען ווייטער אָט־די קרקע

אָט שטעל איך באַלד פאַר דיר די קאַפי־וואַרקע

.און וועל מכבד זיין דיך מיט אַ טעפּל פרישער קאַווע

 – עס טוט דער טאָג אַ שמייכל – וכך הוה

...ער איז מיט מיר פאַרבליבן אויף דער גאַנצער נאַכט

!אָ טאָג, אַלמעכטיקער! געלויבט זאָל זיין דיין פּראַכט

די שכינה

געהאַקטע וואונדן, סיפּקע צרות

זי זינגט זיך אויס אויף אייך

מיט ביטול שמוך פון רייפע עקרות

מיט קרעכץ פון עגונות צוגלייך

זי פייפט מיטן ווינט און

זי קאָן ניט אַנדערש

רק ווייען און ווייען און ווייען

מיטן ווינט מיטן בלינדן

אויסגעטאָן דעם סקאַפאַדער

זינגט זי אָן מאה, אָן דעה
ווי אַ פּאַסטעך אַליין, אָן שאָף־און־רינדער
ווי א האָן וואָס פאַרגייט... אין קרייען

איין־איינציק איי אין דעם לאַנד

אין דעם גאַנצן

זוכט מען אַ פרישס

פאַר אַ חולה

נאָר געפינט מען – אַ מכה

און דאָס איז אינגאַנצן

די גאָלע געשיכטע די וואוילע

געהאַקטע וואונדן, סיפּקע צרות,

ווען זאָלט איר, ווען זאָלט איר

ווערן פאַרשוואונדן?

דער טורף היט שוין די נאָרעס,

דער קאָטער,

גרייט איינצושלינגען נייע קונדן.

און לייטיש עס זשומען די ווייטע

שטערן –

מע מעג זיי, מע קען זיי, מע מוז זיי

דערהערן,

איידער מ'נעמט זיך אויף אייביק ניט־ווערן,

איידער מע טוט  ז י ך  אַליין

אויפהערן

נאָר בלייבן וועט בלייבן

אויף זיכער דער ניגון,

וואָס דרייט זיך און דרייט זיך

ווי איר שטאַפעט,

דורך וואַנדל און וויגל

דערלאַנגט ער, דערוואַנדערט

ביז צו דעם ווייטסטן פּלאַנעט –

דערוואַנדערט אַהין אָן אַ סקאַפאַנדער... –

איר מעגט מיט איר גיין אין געוועט!

מעשה שונרא

פאַרקויפט" האָב איך די פרומע קאַץ"

בתרי זוזי, בתרי זוזי

די גראָווע קאַץ געפאַרבט אויף שוואַרץ

גאָר אָט אַזיי

גאָר אָט אַזיי

און ס'טוט ניט באַנג די זוזים צוויי

וואָס איך האָב גלייך געקויפט פאַר זיי

מיין יינגעלע – אַ ציגעלע

אַ ווייס ווי שניי

אַ ווייס ווי שניי

נאָר ס'קערט זיך אום די פרומע קאַץ

אין נאָז ביי איר – רק פליי

און גיט דעם ציגעלע אַ קראַץ

אַ בייזן קראַץ

אוי וויי

האָב איך דער קאַץ 

שוין נײַן מאָל תרי

געגעבן פון מיין טאַש

אַבי דעם ציגעלע דעם ריינס

זי זאָל ניט טאָן אַ נאַש

די פרומעוואַטע, "שוואַרצע" קאַץ

באַלעקט זיך און באַקראַצט

און טוט אַלץ קוקן ווילד אַזוי

גלייך ס'וואָלט ביי מיר אין נאָז אַ פלוי

פאַרזוכט אַ המן־טאַש

דאַן זאָג איך צו דער קאַץ אַזוי

וואָס שטעקסטו דאָ? מה רעש?

אָט שענק איך דיר נאָך צוויי גילדוין

נ אָ ך צוויי גילדוין

נ אָ ך צוויי גילדוין

מיט סינגל מאָלט אַ פלאַש 

דאָס ציגעלע פאַרלעקט די וואונד

די קאַץ ציילט איבער פונט נאָך פונט

איך ווינטש זיי ביידן רק געזונט

עס לאָזט זיך אויס דער בלוטן־בונד

די מעשה -- ריינער שונד

די ביזנעס גייט צו גרונט

Post by AHEYM - The Archives of Historical and Ethnographic Yiddish Memories.

פון דעם יידישן עזבון פון קאָזמאַ פּעטראָוויטש פּרוטקאָוו

די נאָז

ס'האָט אַן אומגליק מיר געטראָפן
ס'איז די נאָז פון מיר אַטלאָפן

די רשעים, מיינע שונאים, י
קרומלעך שמייכלען מיר אין פּנים

פון דער ווייט – אַ בייזער שפּאַס – י 
כ'זע מיין נאָז שפּאַנט אויף דער גאַס

סאַראַ צרה, סאַראַ ווייטיק
אָט די נאָז איז מיר שטאַרק נייטיק

ס'איז אַ ביטערע פּאָטעכע
אַן דער נאָז, דורך מויל צו דעכען

כ'פיל קיין טעם ניט, כ'הער קיין ריחות
ס'האָט דער קיום קיין שום איכות

און דאָס לעבן – ביליק גראָז
אָן דעם אבר, וואָס הייסט: נאָז

כ'בין ווי אַ מיליאָן כינעזער
וואָס מ'האָט זיי געלאָזט אָן נעזער

איז האָב איך זיך געטאָן אַ נדר
אַז איידער וואָס און איידער איידער

מוז איך מיר די נאָז אומקערן
אַניט כ'וועל סתם משוגע ווערן

טאָמער סטייען דיר די יאָרן

איבער בערג און איבער טאׇלן
לויפן, יאָגן זיך די יאָרן
און די אויסגעיינגטע כוחות
קוים זיי קלעקן נאָך. די מוחות
פון זכרונות אָנגעשוואָלן
און די טויבן וואָס זיי פליען
אַלץ אין פּאָרן
אַלץ אויף דרום
דעם סך־הכל אונטערציען
איבער וואַלד און פעלד אין קאָרן

שטרעק זשע אויס 

צו זיי דיין אָרעם

און צו זייער פליגל פאָכען
הייב אָן 

זינגען, זינגען, זינגען
איבער פעלדער, איבער וועלדער
בערג און טאָלן
טו זיי גריסן
טאָמער וועלן סטייען יאָרן 

דיין געזאַנג זאָל ווייטער פליסן

Post by AHEYM - The Archives of Historical and Ethnographic Yiddish Memories.

.זוכסט דעם דריטן. שוין צייט בענטשן מזומן

וואו איז ער, וואו, ער מוז דאָך צוריק קומען?י

ס'ברויט – ניט קיין מוציא – אַ גאַנצער לאַבן

צעשניטן. קרישקעס וואַרטן אויף אַ זיסן דאַוון

פון דריי פּאָר לעפצן ביים מזומן בענטשן.י

די שאָטנס ווערן לענגער אויף די ווענט שוין,י

דאָס פלייש פאַרענדיקט, וויין – שוין אויסגעטרונקען.י

וואו איז דער דריטער, וואָס האָט ערשט געזונגען

גלייך אָט־אָ־דאָ מיט אונדז, מיט אונדז צוזאַמען?י

וואו ביסטו, ליבער מענטש, וואו טוסט זיך זאַמען?י

מיר קוקן זיך אַרום נאָך דיר, מזומן בענטשן,י

קיין סימן ניט, אפילו צווישן פרעמדע מענטשן.י

נאָר קומען וועסט, דעראויף זאָל זיין אַ סימן

מיט דיר אינאיינעם, זאַלבעדריט – מזומן־בענטשנס הימען.י

פּאַראַזיט

דער איינגעביסענער פּאַראַזיט,
דער טרויער,
זיצט און ער פאָנפעט און זידט
דיר אַריין אין אויער
אַז ער איז דער שענצטער, 
דער עכטיקסטער גראַם
צום "דויער"...

האַק אים אַרויס, 
דעם כאַם,
דורך פענצטער
דורך טיר־און־טויער,
ער זאָל מער ניט וואַגן
טאָן זיך אַ ריר,
דער גרויער.

נעם אים אָן ביים קראַגן
און וואַרף אים העט ווייט,
דעם צעלייגער,
זאָל ער ביי יענע,
ביי אַנדערע לייט
דערווייזן זיין גבורה,
דער פּגר.

נאָר אויך ווען כשורה
בלייבסט פונדערווייטנס
און אַ דערפרייטער
ווערסט בלויז – אַ צושויער
גלייך ווי ס'וואָלט זיך שפּרייטן
אַ פרעמדס פון פאַרצייטנס
אַ מעשה שהיה

צי אפשר אינגאַנצן 
לא־היה;
ווער קאָן דאָס וויסן?

קומט ער דאַן ווידער צו־קריכן
ווי אַ פרישע פּאַרטיע וואַנצן
ווידעראַמאָל איז ער ניחא 
זיין פאָנפעניש
פאַר דיר אויסצוטאַנצן
און ס'העלפט ניט 
ס'פאַרהאַקן דעם טויער...

ווייל עמיץ געטאָן האָט פאַרפלאַנצן
דעם ביטערן זאָמען פון נאָגעניש
טיף אין דער רויערד
פון דיין חול און דיין מועד
און עס נויעט און נויעט און נויעט
און עס בריט און עס זידט
דער אומגעבעטענער פּאַראַזיט

טרויער

מיר שטאַמען פון אדם הראשון,

פון זיינעם פון ערשטיקן גאַנג

אויף וועג און אויף שטעג,

אויף בענק און אויף טישן

מיט זיינעם אורשפּרינגלעכן דראַנג.

דורך שקר מיט אמת, אינצווישן,

צום ווייטן און איינציקן ברעג –

אַהערצו־צו טוט ער דערשיסן

מיט ברכות פון אוראַלטע טעג.

און אין די שלייפן – ס'געוויסן

מיט פרייד און מיט אַנגסט

און מיט טרייסט

טוט יאָדערדיק קלאַפּן און שיסן:

– דו ווייסט,

ליבער ברודער, דו, ווייסט?

און ווידערקוליק טוסט גריסן:

– דו, ווייסט, טאַטע זיסער,

דו ווייסט!

און ווידער

באַגרייפסט

שוין אויף זיכער

מיט קרעפטיקן זבענג

ווי מיט פויסט אויף קלאַווישן:

מיר שטאַמען,

מיר שטאַמען

פון אדם הראשון!

א געזאנג אין וואלד

אַ קול אין וואַלד

וואו עס לעבט ניט גאָט

און קיין מענטשלעכן שאָרך

ניט דערשפּירסט צווישן ביימער

וואו די יונגשאַפט ווערט אַלט

און דער סוד פונעם סאָד

פאַרבלייבט ניט־דערהאָרכט,

געשטרויכלט פון שטיינער...

אַ געזאַנג ניט פאַר דיר,

ניט פאַר קיינעם געדאַכט –

איבער אַלץ וואָס פאַרגעסט זיך

אויף אייביק. 
אויף אייביק?!

עס צעקרעכצט זיך –

דאָס קול, דער געזאַנג און ס'דערוואַכט

דער ביטחון אין אַלץ
וואָס איז שטאַרביק

און גלייביק


-

ווערטער ווערימלעך

--

ווערטער ווערימלעך

טשעפּען זיך־צו

צו דיר

אָן אַ מאָס, אָן אַ שאַץ, אָן אַ שיעור

און אַנשטאָט זיי

צו פאַרטרייבן

פון זיך 
אַוועק

פיטערסטו זיי

מיט דיין לייב־און־ליד

אָן אַן עק

און זאָגסט זיי צערטלעך, כסדר

(זאָגסט אַרויס, הייסט עס, פון חדר):

ווערטער ווערימלעך, טייערע, –

עסט זיך געזונטערהייט אַריין

אין מיר!

צווישן אייערע ציינדעלעך

טוט זיך אַ וויבריר

מיין אומגעהייערע 
בענקשאַפט

נאָך זיי,

נאָך די אַלע וואָס זענען פאַרביי –

רק געמיטער זייערע

נעסטן געטריי

און הויזן טיף-טיף 
אין מיר

מיט אַ מאָס,

מיט אַ שאַץ,

אָן אַ שיעור.