באַגער

-

קום, קום אַהער,
באַגער,
וואָס האָסטו זיך אַזוי
צעכראַסטעט,
אַז יעדע אַבי ווער
גלעטסטו מיט בליקן
האַסטיק
און ווילסט ניט דרעמלען
מער,
ניט שלומערן, ניט שלאָפן,
רק ווילסט די אויגן
דיינע
צעפּראַלט האַלטן
און אָפן?!

קום, קום אַהער,
כאָטש אויף אַ וויילע
שטעל זיך אָפּעט,
צי שפּירסטו ניט
די צייט
ווי זי גייט אויס
אַ טראָפּן
נאָך אַ טראָפּן?
און דו אַלץ כאַפּן
בליקן
זיך זאַנאַדיעט
ווי זעמדלעך
אויסגעטרוקנטע
פון ווינט געיאָגטע
איבער וואַדי!

נאָר פאָרט,
צוריקגערעדט,
פון יעדן
זשעדנעם
בליק דיינעם
עס אָטעמט
דער גרונטיקער
פאַרקער
וואָס מאַכט די וועלט
אַלץ מער געראָטן,
דער ליכטיקער געבאָט
וואָס מאַכט אורוועלטן
יינגער,
קום, קום אַהער,
באַגער,
מיט אַלע דיינע זיבן פינגער.

אורבאַנישקייט

-

געוואָלט זינגען לידער אורבאַנישע
אַזעלעכע פאַרבויטע און באַראַבאַנישע
אַזעלעכע פאַרגרויטע און באַטראָטענע
אין אַספאַלט און וויטרינעס איינגעקנאָטענע

געוואָלט שאַפן פערזן ריין שטאָטישע
פעסט פאַרפּאַנצערט אין גראַמען כאַאָטישע
שאַרף צעווירעט אין זיגזאַגן בעטאָנענע
שטאַרק אין דראָטן־מאָטאָרן פאַרטאָנענע

נאָר אינמיטן דערינען: אַ ביימעלע
ווייט פאַרטריבן
פון וואַלד און פון פעלד, אַליין
וויסט פאַרבליבן
אינמיטן דער נאַרישקייט
פון באַרבאַריש געיעג

נאָך אורבאַנישקייט

געדענקשאַפט

-

אויסשטעלונג: בילדער פון פּוילישע יידן

די בענקשאַפט
,האָט פיל פּנימער
פיל פּנימער און בליקן
וואָס יעדערער קען יעדעמען
דערשטוינען און דערשטיקן
,נאָר דו
,דו זאַמלסט פּנימער
,היטסט זייער טאָן און ניגון
אַז ס'זאָל שוין קיינער
קיין מאָל מער
זיך ווידער ניט צעקריגן
.מיט געדענקשאַפט

איידער ויברך

-

דו זוכסט אַ בוים
מע זאָל אויף אים אויפהענגען
דיין סאַמע גרעסטן טרוים
נאָך דעם ווי דו וועסט מאַכן אַ ויברח
אין לאַנד פון אָפּגעדאַרטע צווייגן

דיין טרוים זאָל הוידען זיך
אויף יענעם בוים
און הוידען
און מעשה לא היה ולא נברא
זיך שפּיגלען אינעם אייביק לאַכנדיקן הודו
וואָס בלויז אויף כי־טוב
איז ער מסכים איינגיין

דעראויף זוכסטו אַ בוים
און וועסט אים זיכער נאָך געפינען
אין וואַלד, צי אויפן פעלד, צי אפשר אויפן באַרג
אַ בוים אַן עכטן און אַ פּרעכטיק גרינעם
אַ בוים וואָס איז אי הויך
אי שטאַרק

אַ בוים וואָס וועט אויך ווייטער זיין דערינען
מיט מאַמע־לשונדיקן ניגון רייך און וואַך
טיף אָנגעשפּאַרט אין זיידנס אַלטער עברי
אויך דורות־לאַנג נאָך דעם ווי דו מאַכסט
דיין ויברח

אויס זומער

-

זומער, זומער, – דו ווידער שטאַרבסט
און ווידער, איידער פאַלן זיך גיסן אָן מיט גאָלד די בלעטער
אַיעטווידער זאָל ווערן פאַר צווייג־און־שטאַם אַ גוטער בעטער
.בעת ווינטער־שנייען ווערן שוין פאַרגרייט אין סאַמע האַרץ פון האַרבסט

-

-

דער יידישער טשאַבאַן פון דאָראָהאָי

דער יידישער טשאַבאַן פון דאָראָהאָי
האָט אונדז געזאָגט: דער בורא, ברוך שמו,
האָט מיר באַשערט ניט ווייניק לאַנגע יאָרן
דורך וועלכע כ'האָב ניט ווייניק שאָף פאַרלאָרן
אויף גרינע פּאַשעס לעבן דאָראָהאָי.

אַ פלעמל אין די אויגן זיינע בלוי
האָט כלומרשט אויסגעאָטעמט "ברוך שמו"
און מ'האָט דערזען דורך שמייכל זיינעם קלאָרן,
אַז ביטער־גיך פאַרביי זיינען די יאָרן
און ס'פעלן גאָר ניט ווייניק שאָף אין דאָראָהאָי.

דאָס לעבן איז אַ פּאַשע, דער זכרון – שטרוי,
די יאָרן אויסגעלעבטע פאַרוואַנדלען זיך אין חלום
און ווען סע שלאָגט די שעה טאָ ווער וועט דאַן, פאַרטרויט,
שוין מאַכן ווי ס'געהער צו זיין נאָך מיר אַ מלא,
נאָך מיר, נאָך מיינע לעצטע שאָף, נאָך אונדזער דאָראָהאָי?

דער יידישער טשאַבאַן פאַרחלומט שטייט אַזוי
געזעגנט זיך מיט אונדז און ווינטשט אונדז: פאָרט לשלום
ער קאָן און וויל שוין מער ניט מאַכן קיין הבדלה
די גרינע פּאַשע ווערט באַלד טונקל־גרוי
אַלץ ווערט פאַרוואַנדלט אין אַ לאַנגן, לאַנגן חלום.

סיגעט, יוני 2007

ירושלים של מטה־מעלה

---

,קליין איז ירושלים
כאָטש איר נאָמען איז גרויס,
קליין און היימיש נאָענט און ענג.
אַן ענגשאַפט וואָס נאָך רחבותן בענקט
און איר גראַם וואָס "צום לעבן" איז גורס
מאַכט זי נאָך מערער באַחנט.

קליין איז ירושלים.
אין די נידער פאַרשפּרייט
בלייבט זי פאָרט קלענער פון איר גרויסן שם
וואָס צעשפּרייט זיך איבער פרייד און קלעם,
איבער גאָרער וועלט צעווייט און צעזייט
בעת ס'מאָנען אירע הימלען: "למען השם..."

קליין איז ירושלים.
נאָר למען האמת זענען פון אירע קלענסטע געסעלעך
די גרעסטע בולוואַרן און פּיאַצאָס ניט בעסער,
כאָטש אויך אירע געסלעך
ווערן צומאָל העסלעך
פאַרפינצטערט, פאַרפּאַנצערט אויף זיבן שלעסער...

ביז עס קומט פון אויבן די פרימאָרגן ליכט
און אויפסניי עס צעשיינט זיך איר געזיכט –
צו גאָט און צו לייט און אפילו צו שונאים,
איר אַלוועלטלעך היימיש און ליכטיק פּנים.

קליין איז ירושלים?
שיין איז ירושלים!

ניט אומזיסט דאָך
עס גראַמט זיך
איר שם
מיט
"לחיים!" י

בכיה לדורות

--

קול ברמה נשמע רחל מבכה על בניה
די מוטער רחל וויינט נאך אירע קינדער
by
Jacob Steinhardt

די מוטער רחל
וויינט אויף אירע
קינדער
און די קינדער
קערן ניט
געדענקען
זייער מוטער.

לאַנג פאַרגעסן
וואָס ס'איז אסור
וואָס ס'איז מותר
לויפן זיי אַרום
ווי בלינדע
שאָף און רינדער
אָן אַ מורה־דרך,
אָן אַ קול
פון פּאַסטעך.

הערצער שטאַר
פאַרשפּאַרט,
פאַרבלענדט
פון קליינע יאָכן.
הענט און פיס
צעכראַסטעט
איבער בייכער,
אָנגעשטאָפּט
מיט שוואוילטאָג,
ליידיק פאָכען.

אוי ווי ביטער
ס'יאָמערט אויס
איר ווייטאָג
צום כביכול,
איר געוויין
לדורות,
די געטרייע
מוטער
רחל.

יוגנט

-

photo: Pawel Figurski

וואָס מער

כ'דערווייטער

זיך פון דיר,

מיין יוגנט,

אַלץ נעענטער

דו ווערסט מיר. –

דאָס איז קלאָר,

כאָטש ס'ווערט

ניט קלערער

מיר

דיין ברויזנדיקע

צוקונפט –

פון יאָר צו יאָר...

OYGN

-

*

דו קוקסט און פרעגסט אַמאָל מיט כעס:

וואו זיינען, זאָג מיר, דיינע אויגן?

און איך פאַרענטפער זיך אָן שפּאַס:

די אויגן זיינען זיך צעפלויגן

אין אַלע זייטן פון דער וועלט,

אין אַלע ווייטקייטן און עקן,

נאָר תמיד ס'קערט דער בליק צעהעלט

זיך אום כדי דיך אויפצווועקן...

*

דו טוסט אַמאָל אַ פרעג:

וואו זיינען דיינע אויגן?

וואָס קאָן איך ענטפערן דעראויף? –

די אויגן זיינען זיך צעפלויגן,

נאָר אָט, קוים טוסטו מיך אַ רוף,

ווערט ס'פליען זייערס ניט געשטויגן,

זיי קרייזן באַלד אַראָפּ צו דיר

און טוקן זיך אין דיינע אויגן.

מוזיק אין גיהנום

מוזיק אין גיהנום,
ווי קאָן עס געמאָלט זיין?!

צי קאָן עס געמאָלט זיין
גאָר אַנדערש?

מוזיק פון גיהנום,
פון טיף אין דער נידער
ווען ס'רייסט זיך אַרויס
און עס ברעכט זיך
דער ניגון
מיט ווייטאָג'ס
אומענדלעכן וואַנדער.

אָרויס פון פיר איילן
פון פּיין און יסורים
פון תשעה באב טאָל
אָן אַ ברעקעלע פּורים
צום טורעם
פון ליכט
ניט דערגרייכטער
פון יענעם,
וואָס זיך
האָט
צעפליקט
מיט מוזיק אין גיהנום...

און ס'ציטערן קלאַנגען
צעטרייסלענדיק וועלטן,
און גרייכן ביז היינט,
און ביז מאָרגן,
ביז שפּעטער...
און ס'צעציטערן ווערטער
זיך איבעראַנאַנדער:

מוזיק אין גיהנום,
ווי קאָן עס געמאָלט זיין?!

צי קאָן עס געמאָלט זיין
גאָר אַנדערש?..

זאָל רינען, זאָל רינען ביי יענעם די סלינע,
זאָל יענעם פאַרכלינען די קנאה די גרינע,
אַבי זאָל דער יענער ניט ווערן פאַרלאָרן
און קיינעם ניט קירצן די געבליבענע יאָרן.

ניט קיינעם, ניט זיך און אוודאי ניט יענעם,
אפילו ווען ס'ווערט פון גן־עדן – אַ גיהנום,
אפילו ווען ס'דאַכט: מ'טוט יאָרן פאַרשפּילן,
באַדאַרף מען דעם ווילן צו שמייכלען אַנטהילן, –

איינשטילן ס'געוויין און אַנטבלויזן די ציינער,
ניט שטשירען, חלילה, נאָר פּשוט זיי ווייזן.
אַ האַרץ אַ געשפּאָלטנס, דו, ווער ניט פאַרשטיינערט;
דו ווייז ערשט דעם קונץ און זיי שטאַרקער פון אייזן!

זאָל גיסן זיך, גיסן די פרייד פון געניסן
דאָס ליכט פון פאַרגינען און פון ריינעם געוויסן.

necessity of old

<>

אפילו
דער אַלטיטשקער
דוחק
ווערט אויכעט
צומאָל איבערפול
מיט קרוכלע שוין
נויטן,
וואָס הענגען
עס דאַכט זיך,
צעלויזטע
ווי זינלאָזע קייטלעך,
ווי הילפלאָזע צויטן,
כלומרשט,
צעפוילטע.

נאָר פאָרט
יענער דוחק
צעשרויפטער
איז נענטער און ליבער
פון טויזנטער
פלאַמיקע רייד
וואָס לייגן אין פייער
דאָס האַרץ, וואו עס הויזן
געמיטער,
דעם גייסט, וואו עס לעבן
אויך ווייטער
די היימישע שטיבער
(כאָטש זייער געביין
איז פון לאַנג שוין
אין טיפקייט פון היימלאָזע
גריבער...) י

ביסט מוחל די טובות
דעם יונגן
צעפלאַקערטן נויטווענד
און שענקסט שטילע
ברכה
דעם דוחק
דעם הויכן
שוין זאַטן מיט יאָרן,
וואָס אייביקט
דערווייל טאָג־נאָך־טאָג,
וואָס דערמוטיקט
און טאָרעט
זאָלסט, חלילה,
ניט ווערן צעקראָכן,
ניט אומגיין
פאַרלאָרן!..

Yosl Bergner יאָסל בערגנער

זאַמד מיט שניי

--

Yosl Bergner -- יאָסל בערגנער

דער לעצטער דיכטער איז נאָך גאָרנישט ניט געבוירן,
דער לייענער דער ערשטער איז שוין פון לאַנג פאַרביי.
אין וויסטע ווייטע זאַמדן פון סיני די זוימען – יוירן,
אין טיפע שנייען פון די אַלפּען־שפּיצן פרירן זיי געטריי

דער לעצטער לץ און ווערטער שמיד וועט נאָך שטיין פאַרלוירן,
זיין לשון לעשנדיק אויף שניי בעת ס'שליסט זיך זיין געזאַנג:
וואָס לייענער, ווער לייענער – ער דאַרף רק אַ פּאָר אויערן
זאָל זיין פון בוים, זאָל זיין פון זאַמד, זאָל זיין פון בייזן שלאַנג!

דער טויבער צווייגן־שאָרך, דער סקריפּ פון שטאַרע טויערן
באַגלייטן זיין מזווג־זיין דעם הייסן זאַמד מיט שניי
און ס'וועט צעפּראַלן דאַן די וועלט אירע קודלאַטע אויערן
צו האָרכן זיין געזאַנג, זיין אומרו־פרייד, זיין וויי.

Yosl Bergner -- יאָסל בערגנער

Stopping by Woods on a Snowy Evening

--

Stopping by Woods on a Snowy Evening Whose woods these are I think I know. His house is in the village, though; He will not see me stopping here To watch his woods fill up with snow. My little horse must think it's queer To stop without a farmhouse near Between the woods and frozen lake The darkest evening of the year. He gives his harness bells a shake To ask if there's some mistake. The only other sound's the sweep Of easy wind and downy flake. The woods are lovely, dark, and deep, But I have promises to keep, And miles to go before I sleep, And miles to go before I sleep. לויט ראָבערט פראָסט אָפּשטעלנדיק זיך אין פאַרשנייטן וואַלד וועמענס וועלדל דערקען איך דאָ? זיין שטוב – אין דאָרף און ער – ניטאָ. ער וועט ניט זען ווי כ'שטעל זיך אָפּ, באַטראַכט זיין וועלדל שנייאיק בלאָ. מיין פערדל קלערט אַז כ'בין צעדרייט זיך אָפּצושטעלן כ'ווייס ניט וואו צעווישן וואַלד און סטאַוו פאַרשנייט פאַר נאַכט, דער לענגסטער צודערצו. ער גיט אַ טרייסל זיין געשפּאַן מיט גלעקלעך פרעגנדיק: "מסתם פאַרבלאָנדזשעט?" ס'הערט זיך נאָך אַ קלאַנג אַן איינציקער פון שניי וואָס פאַלט. דער וואַלד – פאַרטיפט אין חן און בלאָף... נאָר כ'האָב נאָך פליכטן אָן אַ סוף , אַ לאַנגן וועג ביז כ'גיי צום שלאָף, אַ לאַנגן וועג ביז כ'גיי צום שלאָף.

link

post comment

בלויער שניי

--

כ'האָב ערשט דערזען
היינט אויף דער וואָר
צום ערשטן מאָל,
צום ערשטן מאָל
דעם בלויען שניי
ווי אויף די בילדער
פון מיין קינדהייט

און האָב געגריסט אים
ווי אַמאָל
ווען ער איז ווייס געווען
און קלאָר
אין יענער זויבער
פרישער וואָר
דער לינדער

און ער, דער שניי,
טוט מיר אַ וואונק
מיט שטילן שמייכל
שעפּטשעט שטום:
יאָ, יאָ,
מיין פריינד,
מע ווערט שוין בלאָ,
און דו –
באַזילבערט ווייס און גראָ...

גוט דיך צו זען
באַפּעלצט אָט דאָ,
דיך הערן זינגען!..

אן אמתער ווינטער

--

אַן אמתער ווינטער, רבותי,
איז גאָרניט ניט דער, וואָס פאַרשנייט איז,
פאַרקאָוועט אין שאַרף־בייזן פראָסט.

אַן אמתער ווינטער
ווי אַ יום־טוב אַ גרויסער,
ווי די פרייד וואָס פילט־אָן
די הערצער ווי כוסות
ביים אויסברעכן פריי,
נאָר מיט מאָס:

די פעלדער די גרינע באַזילבערט
מיט יונגן און פרישן נאָך שניי,
דאָס פרעסטל דערקוויקנדיק פידלט
מיט מילדן, ניט פרעכן זאַוויי.

אַן אמתער ווינטער, רבותי,
צי ווייסט איר בכלל וואָס איך מיין
אַ וועלט אַ באַנייטע אין דרויסן
באַשנייט צו דער מאָס, מלא חן.

אָט דאָס בין איך, דושינקע, אויסן
און בעט דיך, מיין ליבע, ניט וויין.

--

עקזיסטענציאַליזם אָדער פיר לשונות בגוף אחד

איך שפּיל זיך
נאָר זיך אַליין
כאָטש איך אַליין
באַשטיי
פון גאַנצע פיר
באַזונדערע איכן
וואָס יעדערן כ'שפּיר
ווי ער טוט פון מיר קריכן
און איך אַליין,
אַליין, אַליין, אַליין
אויף אַלע פיר
באַמי זיך
נאָכקריכן
נאָך זיי

און זיי,
זיי
פּריוון שפּילן מיך
פון קאָפּ ביז די שיך
יעדערער
לויט אַן אַנדער מין סימפאָניע
גלייך ווי כ'וואָלט זיין
אַ שטיקל פילהאַרמאָניע
זיי ציען אויס ביי מיר דעם קליי
און זאָגן: גיי, שוין גיי,
אַזוי וועט זיין געראָטן!

און יעדערער
שלעפּט מיט זיין פּאַרטיטור
מיט אייגענע נאָטן
מיט אייגענער פאַקטור
און יעדערער
מאָנט און דערוואַרט
כ'זאָל באַלד
נאָכטאַנצן אַלע טענער
נאָך הערלעכער און שענער
ווי פריר

פרעג איך ביי זיי:
ביז ווען וועט זיין דער שיעור?

דאַן ווערן זיי
אויף אַ וויילעטשקע אַנטשוויגן
און איך
איך הייב שוין ווידער אָן
צו שפּילן
זיך
נאָר זיך אַליין
שטיל און שטאָלץ
און עלנט
ווי אַ שטיין.

אָן קאַטאָוועס

<>

אויף די צווייגן זיצן סאָוועס
זיצן שטיל, גאָר אָן קאַטאָוועס
גאַנצע נעכט ביז טאָג וואָס בלאָוו איז
זיצן זיי

און זיי האָבן ניט קיין טאָוועס
רק זיי זיצן אָן שום טובות
ביז מ'צאָלט זיי אָפּ די חובות
איינס און צוויי

און ווען ס'קומט דער טאָג דער בלאָווער
ווערט די צוקונפט – הוילער עבר
און ווי סאָוועס ווערן גראָווער
בוים און שטיין

ביז די ווייטע, ווייטע אבות
מיט די אימהות, גרייט צו כאָווען,
נעמען־אויף אונדז אָן תרעומת
שטיין און ביין

אויף די צווייגן זיצן סאָוועס
גרוילעך־שוואַרצע ווי דער סוף איז
פון דעם קאַלטן טאָג וואָס בלאָוו איז
אָך און וויי

lomir zikh nit zorgn...

<>

היינט לעבסטו, היינט
דער פרישער מאָרגן
איז פאַר דיין קורצן בליק
פאַרבאָרגן
פאַרהילט
אין נעפּל ווי דער נעכטן
הגם דער נעכטן
איז דיר גאָר עכטער

היינט לעבסטו, היינט
דעם היינט'ס אַ וועכטער
ווילסט באָרגן גאַנצע שטיק
ביים נעכטן
ווייל וואָס דיר שפּעטער,
וואָס דיר מאָרגן
וואָס אייביק ווערט ער
בלויז פאַרדאָרבן

היינט לעבסטו, היינט
אין נעכטנ'ס מאָרגן
צעשפּרייטסטו פליגל
פריי, אָן זאָרג און
גלייך דערזעסט
העט ווייט:
דיין וויגל –
אים וויגט ביז היינט
דעם טאַטנס ניגון